Viti 2024 ka qenë një vit revolucionar për shkencën, duke sjellë zbulime që shtrihen nga përparimet në mjekësi deri te njohuritë e reja mbi të kaluarën tonë të lashtë. Ja një pasqyrë e nëntë arritjeve më të jashtëzakonshme:

1. Medikamenti për parandalimin e HIV-it, Lenacapavir 

Lenacapavir, një medikament për HIV/AIDS i miratuar në vitin 2022, shënoi rezultate të jashtëzakonshme në prova këtë vit. Me një normë suksesi prej 96% në një provë dhe 100% në një tjetër, ai ofron një alternativë premtuese ndaj pilulave të përditshme, pasi jepet përmes injeksioneve nënlëkurore çdo gjashtë muaj. Duke synuar proteinën kapsidë, suksesi i lenacapavir-it mund të hapë rrugën për vaksina kundër viruseve të tjera. 

2. Harta e plotë e trurit të mizës së frutave 

Studiuesit zbuluan një konektomë të plotë të trurit të një mize frutash, duke hartuar 140,000 neurone dhe miliona lidhje sinaptike. Projekti dhjetëvjeçar mund të ofrojë njohuri mbi mënyrën se si njerëzit përpunojnë mendimet dhe ruajnë kujtimet, duke revolucionarizuar neurologjinë. 

3. Një “Super-Tokë” e Re 

NASA zbuloi TOI-715 b, një “super-Tokë” që ndodhet 137 vite drite larg. E pozicionuar në një zonë të banueshme, ky planet mund të ketë ujë në gjendje të lëngshme. Zbulimi i saj, së bashku me një planet potencialisht më të vogël afër saj, nxjerr në pah përparimet e vazhdueshme në eksplorimin e hapësirës duke përdorur satelitin TESS. 

4. Rivlerësimi i ndërveprimeve midis njerëzve dhe neandertalëve 

Hulumtimet e reja gjenetike përcaktuan kohën kur njerëzit dhe neandertalët bashkëjetuan, duke vendosur një periudhë prej 50,500 deri në 43,500 vjet më parë. Kjo mbivendosje prej 7000 vjetësh hedh dritë mbi përzierjen e lashtë dhe ndikimin e saj te njerëzit modernë. 

5. Bashkëpunimi midis CRISPR dhe Inteligjencës Artificiale 

IA ka përmirësuar teknologjinë CRISPR me krijimin e OpenCRISPR-1. Ky mjet me burim të hapur kombinon saktësinë e redaktimit të gjeneve me modelet e mëdha gjuhësore të fuqizuara nga IA, duke rritur potencialisht sigurinë dhe saktësinë e modifikimeve gjenetike. 

6. Testi i gjakut për Alzheimerin 

Në një përparim të madh, studiuesit zhvilluan një test gjaku me deri në 92% saktësi për diagnostikimin e Alzheimerit. Ky metodë e përballueshme dhe e aksesueshme mund të transformojë zbulimin e hershëm, duke ndihmuar trajtimin në kohë. 

7. Lëkura e fosilizuar më e vjetër e zvarranikëve

Shkencëtarët zbuluan fosile të lëkurës së zvarranikëve 20 milionë vjeçare, që i përkasin ndoshta Captorhinus aguti gjysmë-ujore. Ky zbulim tregoi se si luspat e zvarranikëve kanë mbetur relativisht të pandryshuara përmes mijëvjeçarëve. 

8. Hëna të reja për Uranin dhe Neptunin 

Astronomët identifikuan triu hëna të zbehta rreth Uranit dhe Neptunit duke përdorur teleskopë tokësorë. Këta satelitë të vegjël, që variojnë nga 8 deri në 22 kilometra në diametër, ofrojnë njohuri të reja mbi dinamikën e gjigantëve të akullit në sistemin tonë diellor. 

9. Art i lashtë shpellor në Patagonia 

Studiuesit zbuluan rreth 900 piktura shpellore në shpellën Cueva Huenul 1 në Argjentinë, të datuara 8200 vjet më parë. Ky art, që shtrihet në më shumë se 3000 vjet, ofron një dritare të gjallë mbi kulturat e hershme të Amerikës së Jugut dhe lidhjen e tyre me të kaluarën. 

Këto arritje jo vetëm që shënojnë momente të jashtëzakonshme për njerëzimin, por gjithashtu nxjerrin në pah mundësitë e mëdha për të kuptuar botën tonë, të kaluarën dhe të ardhmen. Duke parë drejt vitit 2025, premtimi për risi të mëtejshme duket më i madh se kurrë. / Discover Magazine