Më 5 janar 1993, vetëm disa ditë përpara se Bill Clinton të betohej si president i SHBA-ve, sekretari i shtetit në largim, Lawrence Eagleburger, përfundoi një memorandum prej 23 faqesh për pasardhësin e tij, i cili do të merrte detyrën pas disa javësh.
Dy ditë më parë, shefi i Eagleburger, presidenti George Bush, kishte udhëtuar drejt Moskës për të nënshkruar një traktat të ri të madh të kontrollit të armëve, START II, me presidentin rus Boris Yeltsin.
Kjo shihej si një fitore diplomatike e minutës së fundit në përfundim të mandatit të Bush-it që çimentoi fundin e tensioneve bërthamore të Luftës së Ftohtë dhe sinjalizuan atë që shumë menduan se ishte një fillim i ri për marrëdhëniet midis Moskës dhe Washington-it.
Memorandumi për Warren Christopher ishte një përmbledhje e pikave të nxehta globale dhe vendeve të rrënuara nga tensionet e forta – “po aq telashe…sa mundësi” – jo më e rëndësishmja prej të cilave ishin mbetjet e Bashkimit Sovjetik, i cili kishte pushuar së ekzistuari 13 muaj më parë.
Lista përfshinte rrezikun e luftës në ish-Jugosllavi dhe “një prishje të reformës në Rusi dhe një kthim në një formë të sundimit autoritar”.
Ai paralajmëroi gjithashtu për rrezikun e konfliktit të armatosur midis “Rusisë dhe ndonjë prej një numri shtetesh në periferi të saj”.
“Ukraina nuk është mundësia më e mundshme, por sigurisht më e rrezikshme”, shkroi ai.
Tridhjetë vjet më vonë, dhe pothuajse një vit pas pushtimit të plotë të Rusisë, Rusia dhe Ukraina po luftojnë tani luftën më të madhe tokësore në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Memorandumi është një nga disa dokumente të sapodeklasifikuara të publikuara këtë javë nga Arkivi i Sigurisë Kombëtare, një organizatë joqeveritare e vendosur në Universitetin “George Washington” në Washington, D.C.
Organizata ka kërkuar me sukses deklasifikimin e materialeve të tjera nga presidenca Clinton, veçanërisht në lidhje me marrëdhëniet e SHBA-ve me Moskën nën presidencën Yeltsin.
Për politikën amerikane në vitet e para pas rënies sovjetike, “fokusi ishte qartësisht në Rusi, pavarësisht shënimit të Eagleburger për Ukrainën”, tha Thomas Graham, i cili shërbeu në Ambasadën e SHBA-ve në Moskë gjatë Bashkimit Sovjetik dhe ishte drejtor i Rusisë në Këshillin e Sigurisë Kombëtare të Dhomës së Përfaqësuesve në mesin e viteve 2000.
“U desh pak kohë për t’i përballuar Ukrainës diçka të afërt me vëmendjen që i kushtohet Rusisë”, tha ai.
